نشانه های سرطان روده یا کولورکتال ممکن است در مراحل اولیه بیماری بسیار جزئی باشد یا حتی هیچ گونه علائمی به دنبال نداشته باشد. البته این احتمال نیز وجود دارد که این بیماری بعضی از نشانه های هشدار دهنده اولیه از خود نشان بدهد. نشانه های سرطان روده امکان دارد تا موقعی که بیماری وارد مرحله حاد نگردد، بروز پیدا نکند. پس، آزمایش غربالگری برای سرطان روده یا رکتوم، به به خصوص به وسیله کولونوسکوپی، به تمام افرادی که در معرض ریسک مبتلا شدن به این بیماری می باشند، توصیه می گردد. در مورد زمان آغاز غربالگری منظم سرطان روده با پزشک خود مشورت کنید.
اشخاص بالای 50 سال، زیر 50 سال و در معرض ریسک ابتلا و کسانی که دارای سابقه خانوادگی در ابتلا به این بیماری می باشند، باید آزمایش های غربالگری سرطان روده را انجام دهند.
توجه داشته باشید که خیلی از نشانه های سرطان روده قادر هستند علتی غیر از سرطان داشته باشد، مثل عفونت، بواسیر، سندروم روده تحریک پذیر یا بیماری التهابی. با این وجود، در صورت مشاهده هر نشانه ای باید به پزشک خود مراجعه کنید. چندین آزمایش احتمال دارد جهت تشخیص سرطان روده بزرگ انجام گردد. این آزمایش ها امکان دارد شامل کولونوسکوپی یا دیگر روش های آندوسکوپی، آزمایش مدفوع یا دیگر تست های آزمایشگاهی، MRI، سی تی اسکن یا PET/CT اسکن باشد. این تست های تصویر برداری یا آزمایشگاهی احتمال دارد جهت تعیین سایز تومورها و نظارت بر شرایط پاسخگویی به درمان انجام گردند.
در هر صورت، آگاهی و شناخت نشانه های سرطان کولورکتال می تواند قدمی مثبت در راستای تشخیص به هنگام این بیماری محسوب گردد. ما در این مقاله علائم و نشانه های های این بیماری را بررسی خواهیم نمود. در ادامه خواهید خواند:
نشانه های هشدار دهنده سرطان روده
خیلی از سرطان ها در کولون یا رکتوم از پولیپ ها ایجاد می گردند، پس غربالگری جهت یافتن یا برداشتن آن ها به جلوگیری از رشد آنها به سرطان ممانعت می کند. نشانه های هشدار دهنده نخستین سرطان روده بزرگ قادر خواهد بود شامل مواردی مثل کاهش وزن ناگهانی و یا رشته ای و باریک شدن مدفوع گردد. دیگر نشانه های هشدار دهنده نخستین سرطان روده شامل این موارد می گردد:
- خونریزی رکتال به رنگ قرمز
- مدفوع به صورت رشته ای یا باریک
- احساس احتیاج به تخلیه روده، در حالی که چیزی از آن بیرون نمی آید.
- کم خونی ناشی از فقر آهن
- درد شکم
- کاهش وزن زیاد
اگر چه امکان دارد این نشانه ها ناشی از بیماری های دیگر مثل بواسیر یا بیماری های التهابی روده اتفاق بیفتد، اما باید حتما در مورد آن ها با پزشک خود مشورت کنید. خون در مدفوع، حتی در صورتی که به صورت گاه و بیگاه مشاهده گردد، باید نادیده گرفته شود.
نشانه های سرطان روده
نشانه های موضعی شامل مواردی می شود که فقط بر روده بزرگ یا رکتوم تاثیر می گذارد و بر اندام های دور دست سرایت نمی کند. نشانه های موضعی رایج شامل این موارد می شود:
- یبوست
- اسهال
- اسهال و یبوست مداوم یا دیگر تغییرات روده
- نفخ شکم یا گرفتگی و ناراحتی در این بخش
- حس خالی نشدن کامل روده
- مدفوع باریک تر از حد عادی
اگر این نشانه های احتمالی سرطان روده را برای مدت طولانی مشاهده می کنید، حتما با یک متخصص در این زمینه مشورت کنید.
نشانه های سیستمیک سرطان روده
نشانه های سیستمیک سرطان روده احتمال پا را از دستگاه گوارش فراتر گذاشته و بر تمام بدن شما اثر خواهد گذاشت. نشانه های سیستمیک سرطان روده عبارتند از:
- کاهش زیاد اشتها
- کاهش وزن بی دلیل
- حالت تهوع
- استفراغ
- زردی
- کم خونی
- ضعف
- حس خستگی
نشانه های سرطان روده بزرگ
در مرحله نخست سرطان روده بزرگ، هیچ نوع علائم واضحی دیده نی شود. به محض بروز و توسعه نشانه ها، آن ها احتمال دارد بسته به سایز و محل تومور متفاوت باشند. نشانه های اولیه امکان دارد تنها روده بزرگ را تحت تأثیر قرار بدهد و باعث به تغییر در عادات روده شوند. با رشد سرطان، امکان دارد در بدن پخش گردد و نشانه های سیستمیک مثل خستگی بدن و کاهش وزن، همه بدن شما را تحت تأثیر قرار می دهد. بعضی از تغییرات در عادات روده که احتمال دارد نشانه ی سرطان روده بزرگ در نظر گرفته شوند، عبارتند از:
- تغییر در حرکات روده
- یبوست
- تغییر غلظت مدفوع
- وجود خون در مدفوع
- خونریزی در مقعد
- درد شکم و نفخ
- عدم توانایی در خالی شدن کامل روده
چه افرادی در معرض ریسک ابتلا به سرطان روده بزرگ می باشند
هيچ شخصی علت اصلی سرطان روده بزرگ را نمی داند و نمی شود گفت چه شخصی دچار اين بيماری خواهد شد و چه كسي نخواهد شد، با این وجود اثر عوامل ژنتیکی را نمی شود نادیده گرفت. همچنین مطالعات نشان داده که برخی از عوامل باعث می گردند تا برخی اشخاص به این بیماری مبتلا گردند مانند:مثل
سن بیش تر از۵۰: این عارضه در اشخاص مسن بیشتر اتفاق می افتد. بیش از ۹۰% از بیماران مبتلا بیش تر از ۵۰ سال سن دارند و میانگین سن ۷۰ سال می باشد.
رژیم غذایی: تحقیققات نشان داده است که غذا های پرچرب (به ویژه روغن حیوانی) و کمبود کلسیم و فیبر این ریسک را بیش تر خواهد کرد. به علاوه ، افرادی که میوه و سبزیجات کمتر مصرف می کنند بیشتر از افراد دیگر در معرض خطر می باشند. البته این تحقیقات کامل نیم باشند و همچنان تحقیقات زیاد تری باید در این حوزه انجام گیرد.
پولیپ های کلورکتال: پولیپ ها در دیواره درونی روده رشد پیدا می کنند و در اشخاص بالای ۵۰ سال رایج می باشند. بیش تر پولیپ ها خوش خیم (غیر سرطانی) می باشند اما بعضی ها به سرطان تبدیل می گردند. تشخیص و خارج نمودن پولیپ ها ریسک این بیماری را کمتر خواهد کرد.
سابقه ارثی: امکان دچار شدن بستگان درجه یک از دیگران بیشتر می باشد، به خصوص در صورتی که تومور در سن پایین اتفاق افتاده باشد. در صورتی که چند نفر از بستگان سابقه سرطان داشته باشند ریسک مبتلا شدن به این بیماری بیشتر خواهد شد.
تغییرات ژنتیکی: تغییر در بعضی از ژن های خاص ریسک بیماری را افزایش خواهد داد
پيشگيری از سرطان روده بزرگ
تقريبا تمام سرطان روده از پوليپ های سرطاني آغاز می گردد كه روی جداره درونی روده رشد خواهند کرد و شناسايی و جدا نمودن اين پليپ ها در طول كولونوسكوپي ریسک ابتلا به تومور را کم خواهد کرد.
پزشک با بررسي نمودن سوابق ارثي و پزشكي بيمار قادر خواهد بود توصيه هاي مورد نیاز براي انجام آزمايشات ارائه دهد. آزمايشات در سن 50 سالگي براي افرادی که كمتر در معرض خطر می باشند و در سنين پايين تر كه اغلب در خطر هستند آغاز مي گردند. بررسي ها نشان داده است که رژيم غذايي قادر خواهد بود نقش اساسی در پيشگيری از این بیماری داشته باشد. غذا های فيبر زیاد و كم چرب تنها مواردی می باشند كه از بروز این بیماری پیشگیری خواهند نمود.
تشخیص سرطان روده بزرگ
آزمایشات غربالگری جهت تشخیص زود هنگام سرطان روده بزرگ ، در اشخاص سالم بدون نشانه از سن ۵۰ تا ۷۵ سالگی پیشنهاد می شود. شروع غربالگری اشخاص در معرض ریسک ابتلا به سرطان روده بزرگ در سن ۵۰ سالگی می باشد. ولی کسانی که دارای ریسک بالاتری می باشند، مثل کسانی با سابقه خانوادگی سرطان روده یا نژاد آفریقایی آمریکایی، باید سریع تر بررسی گردند.
غربالگری قادر خواهد بود پولیپ ها را پیش از تبدیل شدن به سرطان مورد تشخیص قرار دهد. تشخیص سرطان روده در مراحل نخستین، شانس موفقیت درمان را بیش تر خواهد کرد. تکنیک های تشخیصی و غربالگری سرطان کولورکتال متفاوت می باشند. هر کدام فواید و معایب خود را دارا می باشد. در صورتی که نشانه بیمار حاکی از مبتلا شدن به سرطان کولون است، با توجه به سن و شرایط او، دکتر گوارش از تکنیک های تشخیصی زیر استفاده خواهد کرد:
۱. بررسی خون در مدفوع
تست خون در مدفوع به صورت کامل دقیق نمی باشد. به این دلیل که تمام سرطان ها موجب خونریزی نخواهند شد. پس، این تست می‌تواند نتیجه منفی کاذب را نیز داشته باشد. همچنین وجود خون در مدفوع احتمال دارد به علت بیماری دیگری مثل هموروئید، مشاهده شود. بعضی از غذا ها نیز امکان دارد موجب خونریزی گوارشی گردند.
۲. تست دی ان ای مدفوع
این تست چندین نشانگر دی ان ای که در سرطان روده و یا سلول های پولیپ پیش سرطانی در مدفوع رها می گردند، مورد بررسی قرار می گرد. این آزمایش جهت تشخیص سرطان روده بزرگ از پولیپ دقیق تر می باشد، ولی قادر نخواهد بود همه جهش های دی ان ای را تشخیص دهد.
۳. سیگموئیدوسکوپی
پزشک از طریق از سیگموئیدوسکوپ، رکتوم و سیگموئید بیمار را مورد بررسی قرار می دهد. کولون سیگموئید آخرین قسمت روده بزرگ، پیش از مقعد می باشد. این آزمایش چند دقیقه زمان می برد و دردناک نیست.
اما احتمال دارد ناراحت کننده باشد. در صورت تشخیص پولیپ یا سرطان روده ، بعد از آن کولونوسکوپی جهت بررسی کولون انجام می گیرد. سیگموئیدوسکوپی فقط پولیپ و سرطان را در انتهای روده و راست روده مورد تشخیص قرار می دهد و ضایعه در قسمت های دیگر دستگاه گوارش را تشخیص نمی دهد.
۴. عکس اشعه ایکس و تنقیه باریم
باریم رنگی می باشد که به وسیله تنقیه در روده بیمار تزریق خواهد شد و در اشعه‌ی ایکس ظاهر می گردد. در صورت وجود یافته غیر عادی، انجام کولونوسکوپی پیشنهاد خواهد شد.
۵. کولونوسکوپی
هم اکنون مناسب ترین تکنیک تشخیصی سرطان روده‌ی ، کولونوسکوپی می باشد. لوله کولونوسکوپی طولانی تر از لوله ی سیگموئیدوسکوپی می باشد و به پزشک این امکان را خواهد داد که همه کولون و رکتوم را مورد مشاهده قرار دهد. می شود در طول کولونوسکوپی، پولیپ کشف شده برداشته شود و نمونه بافتی تهیه شود.
کولونوسکوپی بدون درد انجام خواهد شد و پیش از انجام آن داروی مسهل جهت تخلیه روده، به بیمار داده خواهد شد. خونریزی و سوراخ شدن دیواره روده ، از عوارض خیلی نادر در انجام کولونوسکوپی می باشد.
مدیریت و درمان سرطان روده بزرگ
درمان سرطان کولون به عوامل زیادی مثل سایز، موقعیت و مرحله سرطان وابسته می باشد. در صورت عدم درمان تومورهای بدخیم، امکان دارد به دیگر قسمت های بدن انتشار پیدا کند. شانس درمان به صورت کامل به میزان فراوانی به تشخیص زودهنگام سرطان وابسته می باشد . گزینه‌های درمانی شامل شیمی درمانی، پرتودرمانی و عمل جراحی می باشد که آن ها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
۱. عمل جراحی
، رایج ترین گزینه ی درمان سرطان کولورکتال می باشد. در صورتی که سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود، جراح سرطان و گوارش با موفقیت قادر خواهد بود توده سرطانی را بردارد. عمل جراحی، سرطان کولون را متوقف نخواهد کرد؛ بلکه نشانه ها را کمتر خواهد کرد. انواع عمل های جراحی که با توجه به پیشرفت سرطان عبارتند از:
جراحی سرطان روده در مراحل اولیه: در صورتی که سرطان کولون منطقه خیلی کوچکی از روده را تحت تاثیر قرار داده باشد، پزشک عمل جراحی کمتر تهاجمی را پیشنهاد خواهد کرد، مثل:
عمل جراحی حذف پولیپ در طی کولونوسکوپی (پولیپکتومی): در صورتی که بدخیمی شامل یک پولیپ کوچک، موضعی و در مراحل نخستین باشد، پزشک قادر خاوهد بود در طی کولونوسکوپی آن را به صورت حذف نماید.
جراحی برداشت مخاطی آندوسکوپی: جهت برطرف کردن پولیپ های بزرگتر، در طی کولونوسکوپی از طریق ابزارهای خاصی پولیپ و میزان کمی از پوشش درونی کولون برداشته خواهد شد.
جراحی کمتر تهاجمی (جراحی لاپاروسکوپی): پولیپ هایی که در طی کولونوسکوپی قابل برداشتن نخواهند بود از طریق عمل جراحی لاپاروسکوپی حذف خواهند شد. در این تکنیک، جراح با به وجود آوردن چند برش در شکم، ابزارهای خاصی را که به دوربین مجهز می باشند را وارد حفره‌ی شکم خواهند کرد و به وسیله مانیتور تصویر روده ها و کولون را مشاهده خواهد کرد. بخش درگیر و نمونه هایی از گره های لنفاوی، در طول این روش برداشته می شوند.
برداشت پولیپ هایی که در طی کولونوسکوپی قابل برداشتن نمی باشند از طریق عمل جراحی یا لاپاروسکوپی انجام می گیرد. در این روش، جراح با ایجاد چند برش کوچک در شکم، ابزارهای خاصی را که به دوربین مجهز می باشند را وارد شکم خواهد کرد و به این وسیله مانیتور تصویر روده ها و کولون را مشاهده خواهد کرد.
جراحی سرطان روده در مراحل پیشرفته
در صورتی که سرطان خیلی پیشرفته باشد یا وضعیت بیمار خیلی خوب نباشد، جراح جهت رفع نمودن انسداد کولون و بهبود نشانه های ایجاد شده به دلیل سرطان مثل انسداد، خونریزی و درد، عمل جراحی را پیشنهاد خواهد کرد. انواع عمل های جراحی تهاجمی تر که پیشنهاد می شوند عبارتند از:
۱. عمل جراحی برای حذف بخشی از روده
جهت کاهش ریسک گسترش سرطان، بخشی از روده که دارای بدخیمی می باشد به همراه حاشیه بافت نرم و گره های لنفاوی ، از طریق عمل جراحی برداشته خواهد شد. بعد از آن دو انتهای سالم روده به یکدیگر وصل خواهد شد. این تکنیک جراحی به وسیله لاپاروسکوپی نیز قابل انجام می باشد.
۲. سرطان روده و گذاشتن کیسه
برخی اوقات رکتوم به طور کامل برداشته خواهد شد و نمی شود دو انتهای روده را به یکدیگر وصل کرد. در این وضعیت ته آزاد روده را در سطح شکم قرار می دهند و جهت جمع آوری مدفوع، کیسه ی کولوستومی به صورت موقتی در بخش آزاد روده قرار می دهند. این کار به بافت روده اجازه خواهد داد پش از جراحی بهبود پیدا کند. در شرایطی که دو انتهای روده قابل وصل شدن به هم نباشد کولوستومی احتمال دارد دائمی باشد.
پیشگیری از سرطان روده
مناسب ترین روش پیشگیری از سرطان کولورکتال، غربالگری می باشد. از سن ۵۰ سال به بعد در اشخاص عادی و در کسانی که دارای سابقه خانوادگی و دیگر ریسک فاکتورها، در سنین پایین تر انجام خواهد شد. تغییر در شیوه زندگی در جلوگیری از سرطان کولون موثر می باشد. در ادامه بررسی این مسئله خواهیم پرداخت:
ورزش: انجام فعالیت های ورزشی به مدت ۳۰ دقیقه در طی روز، نه فقط در پیشگیری نمودن از سرطان خیلی موثر می باشند؛ بلکه در بهبود روحیه نیز خیلی اثرگذارخواهد بود. در صورتی که تا به الان فعالیت بدنی زیادی نداشته اید، با انجام فعالیت های سبک اغاز نمایید و مدت زمان آن را در طی روز به نیم ساعت برسانید.
وزن مناسب: عالی ترین تکنیک جهت کم کردن وزن، ورزش کافی به همراه رعایت رژیم غذایی مناسب می باشد. دقت داشته باشید کاهش وزن باید به مرور و تحت نظر پزشک انجام شود تا از بروز عوارض جدی جلوگیری نماید.
ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
خوراکی های مفید برای سرطان روده عبارتند از:
- میوه ها
- سبزیجات
- غلات
- روغن زیتون
- روغن ماهی
این موارد دارای انواع ویتامین، مواد معدنی، فیبرو آنتی اکسیدان می باشند. همچنین کم کردن مصرف گوشت قرمز و فرآوری شده، چربی‌های اشباع شده در جلوگیری از ابتلا به سرطان روده نقش خواهد داشت.